KLASÝK ALMAN FELSEFESÝ:

Ne var ki Hegel'in diyalektiði idealist bir temele dayanýyordu.Çünkü o, her þeyin özü MUTLAK FÝKÝR dir diyor ve diyalektik hareketin bütününü onun geliþmesine baðlýyordu.MUTLAK FÝKÝR in geliþmesi Hegel felsefesine göre "mutlak gerçek" biçiminde son buluyordu.Böylece kendi felsefi sistemini ,insan düþüncesinin ve genellikle her tür geliþmenin en son hedefi olarak görmesi, her þeyi sürekli bir hareket ve sonu gelmez bir deðiþme içinde kabul eden kendi diyalektik yöntemi ile tam bir zýtlýk teþkil ediyordu. Hegel felsefesinin bu noktada çýkmaza girmesi onun politik görüþleriyle tam bir uyuþma gösterir.Çünkü o toplumun geliþmesinde tepe noktasý olarak sýnýrlý monarþiyi görüyor ve yapýlacak tek þey, Prusya devlet sisteminde , burjuvazinin gereksinmelerini karþýlayacak bazý "iyileþtirmeler" yapmaktýr diyordu.Hegel'in diyalektik yöntemi ile kendi felsefi sistemindeki bu metafizik sapma , o sýralar Alman burjuvazisinin içerisinde bulunduðu tutarsýzlýðý yansýtýr.O burjuvazi ki bir yandan feodalizmin koyduðu baðlarý kýrmak istemekte ama bunu devrimci yollardan yapmaya yanaþmayarak , gerici güçlerle uzlaþmayý tercih etmektedir.

Hegel'in ölümü üzerine (1831) üzerine, felsefesine baðlý olanlar arasýnda bir bölünme oldu.SOL KANAT HEGELCÝLER (Heinrichs,Gabler,Görschel) ona dayanarak Ortodoks Hristiyanlýðý ve mevcut politik düzeni savunma çabasýna düþtüler.GENÇ HEGELCÝLER diye tanýnan Sol Kanat (David Strauss, Bauer kardeþler, Arnold Ruge ve Ludwig Feuerbach ise onun diyalektik yöntemini Hristiyanlýðýn ve genellikle dinin dogmalarýný eleþtirmek için kullanýyorlar ve Hegel felsefesinden radikal sonuçlar çýkarmaya çalýþýyorlardý. Marks, Genç Hegelciler ile ilk kez Berlin Üniversitesi'nde öðrenciyken temasa geçti.Onlarýn din ve felsefedeki dogmalara karþý çýkmalarý, politik düþüncelerindeki köktencilik, vicdan ve basýn özgürlüðü konusundaki tutumlarý, Marks için büyük çekicilik taþýyordu.Kýsa sürede Berlin'de "Doktor Klüb" diye bilinen Genç Hegelciler çevresiyle kaynaþtý ve bu klübün entellektüel liderlerinden birisi oldu.Ne var ki Genç Hegelcilerde de "idealist" saplantýlar olduðu gibi, tarihe subjektif bir yaklaþýmla Hegel'in de gerisine düþüyorlar, insanýn pratik-politik faaliyetini küçümsedikleri gibi kurtuluþu teorik eleþtiriden ve olaðanüstü kimselerin yine teorik düþüncelerinden bekliyorlardý.Marx, daha o yýllarda bu tür görüþlerinden dolayý Genç Hegelcileri eleþtiriyordu.

Öðrencilik yýllarýnda bir süre idealist ve Hegelci kalan Marx'ýn, "ateist" görüþleri ve felsefenin gerçek karþýsýnda kesin bir tavýr almasý gerektiði konusunda ulaþtýðý sonuçlar nedeniyle Hegelciliði sürdürmesi olanaksýzdý.Hegel onun için büyük bir filozoftu ama O, özellikle felsefe ile gerçek arasýndaki baðýntýyý çözmek istiyordu.

Marx'ýn üniversiteyi bitirdiði yýl Feuerbach'ýn "Hristiyanlýðýn Özü" baþlýklý çok önemli bir kitabý yayýmlandý.Bu kitapta feuerbach dinin materyalist açýdan bir eleþtirisini yapýyor ve doðanýn, insan zihninden baðýmsýz olarak varolduðunu ve insanýn doðanýn ayrýlmaz bir parçasý ve üstün bir eseri olduðunu söylüyordu.Doða ile insan dýþýnda bir þey olmadýðý gibi, insan muhayyilesinin yarattýðý üstün varlýklar, insanýn kendi özünün fantastik yansýmalrýndan baþka bir þey deðildi.Ýnsanýn tanrýya atfettiði bütün nitelikler, tek tek hepsinin özellikleri olmasa bile, bütünüyle insanoðlunun, insanlýðýn, -Feuerbach'ýn deyimiyle- "türsel varlýk" olarak insanýn özellikleriydi.Düþünceyi maddi dünyanýn varoluþ nedeni yapan Hegel'in idealist görüþünü eleþtiren Feuerbach, Hegel'in felsefesi, gerçeði, somut varlýðý, yani insaný açýklamak yerine, mutlak varlýk -Tanrý- üzerine kurulmuþ yeni bir teolojidir diyordu.OYSA, ÝNSANI YARATAN TANRI DEÐÝL, TANRIYI YARATAN ÝNSANDI.Tanrý ve din, insanýn kendine yabancýlaþmasýndan baþka bir þey deðildi.Ne var ki Feuerbach, dinin toplumsal ve tarih içerisinde deðiþiklikler gösteren niteliðini fark etmiyor, ateist gibi göründüðü halde, yeni bir dinin, tanrýnýn bulunmadýðý bir dinin arayýþý içinde olduðu izlenimini veriyordu.Bu ve benzeri çeliþkiler o sýrada bile genç Marx'ýn gözünden kaçmýyor ve Feuerbach'ýn ateizmini kabul etmekle beraber, felsefesindeki sýrf düþünceye dayalý "aktif olmayan" tutumuyla, diyalektiði önemsememesi Marx'ta tereddütlere yol açýyordu.Ama bütünüyle alýndýðýnda Feuerbach, Almanya'da Marksizm öncesi materyalizmin önde gelen bir temsilcisi oluyor ve özellikle Hegel idealizmine yönelttiði etraflý eleþtiri ile felsefi sistemi bir tutarlýlýk kazanýyordu. Ancak, Hegel diyalektiðini materyalist bir biçimde özümseyememesi Feuerbach felsefesinin baþlýca kusurunu oluþturuyordu.Ýþte burada bilim ve felsefe alanýndaki zincirleme geliþmeyi çok açýk bir biçimde görmek olanaðý vardýr.Þöyle ki , klasik Alman felsefesinin son parlak temsilcisi Feuerbach'ýn bu noksanýný fark eden Marx, zamanýna göre büyük bir ileri hamle olan Hegel diyalektiðini bütün araþtýrmalarýnda bir yöntem olarak yaratýcý bir biçimde kullanmýþtýr. Marx, bu konuda þöyle diyor:"Hegel'in elinde diyalektiðin büründüðü mistisizm, diyalektiðin genel iþleyiþ biçimini, ayrýntýlý ve bilinçli bir þekilde, ilk önce onun ortaya koymuþ olduðu gerçeðini gölgeleyemez.Hegel'de diyalektik baþaþaðý durur.Mistik kabuk içerisindeki akla uygun -rasyonel- özü bulmak istiyorsanýz, onun yeniden ayaklarý üzerine oturtulmasý gerekir."Hegel, geliþmenin yalnýz düþünde olduðunu kabul ediyor, maddedeki, doðadaki geliþmeyi görmezlikten geliyordu. Hegel'in zýddýna Marx(ve Engels), diyalektiði, evrensel geliþmenin temeli ve doða, toplum ve insan düþüncesini yöneten en genel yasa olarak ele alýyor ve bilimsel bir yöntem olarak iþliyorlardý. Ýþte buna, diyalektiði ayaklarý üzerine oturtmak diyorlar ve onu, doða bilimleri ile ekonomi politik ve tarihten aldýklarý gerçek bir özle dolduruyorlardý.

Klasik Ýngiliz Ekonomi Politiði, 18.yüzyýlýn sonu ile onu izleyen yüzyýlýn baþýnda, ekonomik düþünce aleminde çok önemli bir geliþmeydi ve Marksizmin ikinci teorik kaynaðýný oluþturuyordu.Bu okulun baþlýca temsilcileri Adam Smith(1723-1780) ile David Ricardo (1772-1823) idi.Bu iki iktisatçýnýn ekonomik teorilerinin özgünlüðü, daha önceki iktisatçýlarýn -daha doðrusu okullarýn- zýddýna, burjuva toplumunun gerçek servetinin metalardan, yani emek içeren nesnelerden oluþtuðu fikriydi.

Merkantilistlere göre, malýn satýþý önemliydi ve kar, alýþ fiyatý ile satýþ fiyatý arasýndaki farktan doðuyordu.Dýþ ticareti ana konu edinen bu iktisatçýlara göre servetin ana kaynaðý da buydu.Fizyokratlar ise ticaret yerine üretim üzerinde duruyorlar ve yalnýz tarýmý üretken olarak kabul ediyorlardý.Onlara göre hayvancýlýk da dahil tarým ürünlerindeki artýþ, servetin baþlýca kaynaðýydý.Bu iki okula karþý, klasik Ýngiliz ekonomi politiði, ne ticaretin, ne de doðanýn, servetin kaynaðýný oluþturamayacaðýný öne sürüyor ve servetin, yalnýz tarýmsal emek deðil, genellikle emek tarafýndan yaratýlabileceði görüþünü savunuyorlardý.Smith ile Ricardo böylece emek-deðer teorisini kurmuþ oluyorlardý.Bu teoriye göre, metalarýn deðeri(ve dolayýsýyla fiyatý) ne piyasadaki arz ve talep ile, ne dolaþýmdaki para miktarý ile ve ne de þu ya da bu metanýn objektif yararlý niteliði ile deðil, ancak ve ancak, metalarýn üretiminde harcanan toplýmsal bakýmdan gerekli emek miktarý ile belirlenir.

Bu görünüþteki pek basit ifade aslýnda, bütün toplumsal servetin yaratýlmasýnda emeðin oynadýðý belirleyici rolü anlatýyordu.O toplumsal servet ki, en büyük kýsmýna sermaye sahibi el koyduðu halde, gerçek üreticisine pek bir þey kalmýyordu.Marx, "Artý-Deðer Teorileri"nde bu emek deðer teorisine fena halde saldýran bir yazardan söz eder.Bu yazar þöyle diyor:"Emek, servetin biricik kaynaðý imiþ!Bu doktrin yanlýþ olduðu kadar tehlikeli de.Zira, ne yazýk ki, her türlü malýn iþçi sýnýfýna ait bulunduðunu, diðerlerinin aldýklarý kýsmýn ise ya bu sýnýfýn elinden alýndýðýný ya da düpedüz çalýndýðýný öne süren görüþe destek oluyor."

Smith ile Ricardo hiç kuþkusuz görüþlerinin böyle bir sonuç vereceðini ve bu biçimde yorumlanacaðýný bilmiyorlardý.Onlar iktisatçý olarak kapitalizmingüçlü birer destekçisi olduklarý halde, içinde taþýdýðý bu uzlaþmaz çeliþkinin pek farkýnda deðillerdi. Deðer yasasýný onlar, kapitalist sistemin akla uygunluðunun ve adaletli oluþunun bir kanýtý gibi yorumluyorlardý. Öyle ya, bu sistemde her þey deðeri üzerinden alýnýp satýlýyordu ve herhangi bir kandýrmaca söz konusu deðildi.

Zaten klasik ekonomi politik, burjuva toplumsal iliþkilerini saðlamlaþtýrmaya ve devamýný saðlamaya çalýþýyor ve kapitalist ekonomiyi, toplumsal üretimin en mükemmel sistemi ve insanýn doðasýna uygun olduðu için de ebediyyen sürüp gidecek bir düzen olarak gösteriyordu.Klasik Ýngiliz ekonomi politiðinin, kapitalist üretime bu þekilde yaklaþmasý, bu sistemin kökenini anlamasýný, içinde yatan uzlaþmaz çeliþkileri görmesini olanaksýz kýlýyordu. Böyle olunca da, k@rý, rantý ve faizi deðerin kýsýmlarý olarak gördükleri halde, artý-deðerin kaynaðýný bir türlü açýklayamýyorlardý. Zaten artý-deðerin kaynaðýný açýklamak demek, kapitalist üretimin uzlaþmaz çeliþkileri baðrýnda taþýyan bir sistem olduðunun kanýtlanmasý, iþçilerin ürettikleri deðerin, aldýklarý ücretten çok daha büyük olduðunun teslimi anlamýný taþýr.

Ancak burada bir noktaya parmak basmak gerekir. 18. yüzyýlýn sonu ile 19. yüzyýlýn baþlarýnda, proleterya ile burjuvazi arasýndaki çeliþkiler daha keskinleþmemiþ, tarihi koþullar nedeniyle henüz daha belirgin hale gelmemiþti. Ýþçiler henüz kapitalizmin karþýsýna bir güç halinde çýkmadýklarý gibi, burjuvazinin o sýralarda toprak sahibi aristokrasiye karþý giriþtikleri mücadelede kendilerini destekliyorlardý.Burada önemli olan, emek-deðer teorisinin, doðrudan doðruya toprak sahibi aristokrasiyi hedef almasýdýr. Bu teoriye göre, deðeri ve serveti üreten tek unsur, kapitalistlerin yürüttükleri üretim sistemidir. Rantla geçinen toprak sahibi aristokrasi ise üretimine katýlmadýklarý bir deðeri tüketen asalak bir sýnýftýr. Öyle görünüyor ki, sýnýf çeliþkilerinin henüz olgunlaþmadýðý bu dönemde ekonomi politik bilimsel bir temeli olan önermeler üretebiliyordu, oysa kapitalizmin geliþmesiyle, proletarya ile burjuvazi arasýndaki sürtüþmeler yoðunluk kazanýnca, Smith ve Ricardo'dan sonra ekonomi politik, deðer teorisini bir yana býrakmýþ ve sýrf kapitalist üretimi haklý gösterme çabasýna düþmüþtür. Bunlarý "VÜLGER ÝKTÝSATÇILAR" olarak niteleyen ve küçümseyen Marks, Adam Smith ile David Ricardo'yu ekonomi politiðin gerçek temsilcileri olarak kabul etmiþ ve onlarýn açtýklarý yoldan yürüyerek artý-deðerin kökenini açýklayabilmiþtir. Böylece klasik Ýngiliz ekonomi politiði Marksizmin temel taþlarýndan biri olmuþtur.